Ponieważ przeszedłem ostatnio pozytywną weryfikację Urzędu Lotnictwa Cywilnego w związku z chęcią wykonywania lotów BVLOS o charakterze szkoleniowym postanowiłem w skrócie opisać proces uzyskania takiej zgody. Z czym wiąże się wykonywanie lotów BVLOS, do czego może się przydać i jak podejść do tematu rejestracji i dopuszczenia sprzętu? O tym w poniższym artykule.

Dla przypomnienia: BVLOS to operacje lotnicze, podczas których bezzałogowiec jest kontrolowany przez operatora poza jego zasięgiem wzroku. BVLOS to skrót od: Beyond Visual Line of Sight – dosłownie: „poza zasięg wzroku”.

1. BVLOS nie dla „rekreacji i sportu”

Na początek podstawowa, ale zarazem niezwykle istostna rzecz: loty BVLOS – w odróżnieniu od VLOS – zgodnie z polskim prawem mogą być wykonywanie jedynie w celach innych niż rekreacyjne i sportowe. Co więcej rodzaje operacji BVLOS zostały podzielone na 4 konkretne kategorie:

• loty szkoleniowe (wykonywanie w ramach szkoleń BVLOS przez ośrodki szkoleniowe);
• loty operacyjne (wykonywane najczęściej przez lotnictwo państwowe, służby lub w ramach pomocy służbom – przez inne podmioty np. poszukiwania i ratownictwo, zapobieganie klęskom żywiołowym itp.);
• loty specjalistyczne (tutaj prywatne podmioty mają największy wybór: loty geodezyjno-gisowe, rolnicze, związane z gospodarką leśną, monitoring, dozór, ochrona z powietrza, a także loty badawcze, testowe, próbne i demonstracyjne);
• loty automatyczne (w których operator nie operuje manualnie dronem – wszystko odbywa się w pełni automatycznie: od momentu włączenia silników przez startem – do momentu ich wyłączenia po lądowaniu);

Z powyższych kategorii – pomijając ośrodki szkoleniowe – najpopularniejsza jest kategoria lotów specjalistycznych. Operacyjne są raczej zarezerwowane dla lotnictwa państwowego i konkretnych służb, a loty automatyczne są dość rzadko stosowane w praktyce (zwykle operator trzyma aparaturę w ręku i w którejś fazie lotu jednak steruje manualnie).

2. BVLOS dla podmiotów gospodarczych

To również podstawowa, ale istotna kwestia – zgoda na loty jest wydawana podmiotom gospodarczym, a nie osobiście operatorom. Oczywiście operator może prowadzić 1-osobową działalność gospodarczą, ale wciąż musi to być jakiś rodzaj działalności. Z kolei, w drugą stronę – firma starająca się o zgodę na loty BVLOS musi udowodnić, że zatrudnia w szeregach operatorów z uprawnieniami BVLOS.

3.  Zgłoszenie BSP do rejestru cywilnych statków powietrznych

Zanim podmiot gospodarczy wystąpi o zgodę Prezesa ULC na wykonywanie operacji BVLOS musi zarejestrować bezzałogowiec w rejestrze cywilnych statków powietrznych prowadzonym przez Urząd Lotnictwa Cywilnego. Wpis do ewidencji s.p. ULC wiąże się uiszczeniem opłaty w wysokości 35zł (zgodnie z tabelą opłat na dzień 16.04.2019r.) za nadanie znaków rozpoznawczych. Te mają format: SP-Yxxx, gdzie „xxx” to trzy wybrane lub przydzielone litery.

Jeśli nasz dron nie przekracza masy 25kg to zostanie wpisany do klasy statków oznaczonej: UML (statek powietrzny bezzałogowy lekki) i kategorii/podkategorii: UML-25.

Wypełniając odpowiedni wniosek (aktualne wnioski są na stronie ULC) należy podać producenta oraz serię i numer fabryczny modelu, jeśli jest to model RTF, kupiony w sklepie jako kompletny model do lotu. W sekcji wniosku „Dane techniczne” należy podać masę startową BSP, rodzaj konstrukcji, napędu oraz inne istotne cechy drona o ile takie posiada (np. wyposażenie w kamerę lub inne czujniki).

Pole „Uwagi dodatkowe” w sekcji „Dane techniczne” dobrze jest wykorzystać na zasugerowanie inspektorowi ULC konkretnych znaków rozpoznawczych. Jeśli tego nie zrobimy – zostaną nam przydzielone losowo. Oczywiście wpisanie sugestii znaków też nam nie gwarantuje ich przydzielenia, ale przynajmniej zwiększa prawdopodobieństwo uzyskania własnej rozpoznawalnej rejestracji – oczywiście mowa tu o ostatnich trzech LITERACH ze wzoru SP-Yxxx.

W miejscu dużych kropek NIE NALEŻY NIC WPISYWAĆ! To jest część formularza, którą uzupełnia inspektor ULC.

Prócz dowodu wpłaty 35zl za rezerwację znaków do koperty z wypełnionym powyższym wnioskiem należy jeszcz dołożyć:

• dwie fotografie o wymiarach 10 × 15 cm wpisywanego do ewidencji UAV (rzut z przodu i boku) lub ich zapis cyfrowy: na nośniku CD / DVD lub przesłany drogą elektroniczną na
  adres: pmazan@ulc.gov.pl;
• dokumenty potwierdzające istnienie wobec UAV prawa własności i ograniczonych praw rzeczowych, czyli: faktur lub umowy kupna-sprzedaży lub inny równoważny dokument,
  a w przypadku konstrukcji amatorskiej – pisemne oświadczenie o zbudowaniu konstrukcji oraz pozostawaniu jej jedynym właścicielem.

Osobiście skorzystałem z możliwości wysłania zdjęć drogą mailową zamiast je drukować lub wywoływać. Pozostałe rzeczy (wypełniony i podpisany ręcznie formularz, dowód wpłaty i dokumenty potwierdzające prawo własności do drona) wysłałem na adres ULC (ul. Marcina Flisa 2, 02-247 Warszawa).

Przydział znaków i wpis do ewidencji dostałem po około 3 tygodniach.

Przyznane znaki należy nanieść na drona w dowolny sposób (nie jest stricte określony, byle były widoczne). Mogę również dodać, że w przypadku posiadania znaków na statku powietrznym nie jest konieczne umieszczanie tabliczki znamionowej wymaganej przez Załącznik 6a do lotów „komercyjnych”.

4. Przystosowanie BSP do wymogów lotów BVLOS

Zarejestrowany dron nie musi na etapie jego wpisu do ewidencji być specjalnie wyposażony. Natomiast do lotów BVLOS – zgodnie z Załącznikiem nr 6b do drugiego „rozporządzenia wyłączającego” – dron musi zostać doposażony w 3 rzeczy:

• dodatkowe oświetlenie
• dodatkowy lokalizator awaryjny
• kamera FPV do podglądu otoczenia drona podczas lotu

Pozostałe wymogi spełnione są raczej w większości przypadków gotowych modeli:

• zachowanie założonych paramterów lotu
• bieżące monitorowanie parametrów lotu
• lokalizacja podstawowa
• automatyczna procedura awaryjna (lądowanie awaryjne lub kontynuowanie lotu po zaprogramowanej trasie lub dolot do zaplanowanego miejsca)
• rejestrowanie parametrów lotu

Dronem, którego rejestrowałem osobiście był DJI Phantom 4, więc kamerę z podglądem FPV ma on na wyposażeniu standardowym. Pozostało wyposażenie go w światła i lokalizator.

Jeśli chodzi o światła: prawny wymóg dla wielowirnikowców to jedno błyskowe światło barwy białej umożliwiające spostrzeżenie drona również patrząc na niego z góry i z boku (formalnie: „światło białe, błyskowe, umieszczone na górnej powierzchni kadłuba w sposób zapewniający dookólną emisję światła”). Taki sam wymóg jest dla śmigłowców i aerostatów, z kolei dla płatowców wymogiem są światła zbliżone do nawigacyjnych: czerwone światło ciągłe na lewym skrzydle, zielone ciągłe na prawym skrzydle i białe błyskowe na górnej części statecznika pionowego lub kadłuba.

Osobiście – z polecenia znajomego – wyposażyłem się w komplet wszystkich świateł różnokolorowych zakupiony na Aliexpress. Również wszystkie trzy kolory umieściłem na Phantomie.

Światła wyglądają całkiem profesjonalnie, mają własne zasilanie (mała bateryjka lipo), ładowanie przez port mikroUSB z przejściówką i trzy różne tryby świecenia. Dzięki nim Phantom jest znacznie lepiej widoczny również w lotach VLOS (łatwiej określić jego orientację w przestrzeni ze znacznej odległości).

Na koniec lokalizator. Postawiłem na jeden z najprostszych, tanich i bardzo popularnych od lat lokalizatorów TK-102B, kupiony w abc-rc.pl za 125zł. Jest to lokalizator GPS działający w technologii GSM niczym telefon. Należy włożyć do niego aktywną kartę SIM i za pomocą komend wysyłanych przez SMS w szybki sposób otrzymujemy precyzyjną lokalizację drona. W sms’ie zwrotnym otrzymujemy – prócz „gołych” współrzędnych geograficznych – link do Google Maps gdzie szybko możemy sprawdzić położenie drona. Lokalizator ten ma również bardziej zaawansowane funkcje np. bieżącego śledzenia na mapach położenia lokalizatora, wtedy dane są przesyłane jako GPRS czyli dane komórkowe (należy się przełączyć między jednym lub drugim trybem – tzn. SMS lub GPRS – oba nie działają jednocześnie).

Aby lokalizator ładnie wyglądał, a inspektor ULC nie miał wątpliwości co do jego zamocowania (chciałem uniknąć prowizorem w stylu zipperów/trytytek przymocowanych do nóg Phantoma) – dokupiłem do tego za ok. 26-27zł drukowany na drukarce 3D koszyk na lokalizator (dedykowany do tego modelu).

Całość prezentuje się jak na zdjęciu niżej.

5. Wniosek o wydanie zgody na loty BVLOS

Czas na wypełnienie wniosku o wydanie zgody na loty BVLOS. Ten jest na szczęście jednostronicowy, ale wymaga załączenia 6 załączników. Są to:

• kopia INOP’u (instrukcji operacyjnej) podmiotu
• kopia dokumentów potwierdzających kwalifikacje operatorów w danym podmiocie
• kopia OC operatorów
• kopia OC firmy starającej się o zgodę
• kopia świadectwa ewidencji BSP
• kopia instrukcji obsługi/instrukcji użytkowania BSP

Jak łatwo zauważyć wniosku nie złożymy póki nie otrzymamy świadectwa ewidencji BSP. Pozostałe rzeczy są raczej oczywiste, choć najmniej oczywisty może być INOP, a jego opracowanie (jeśli do tej pory ktoś tego nie robił) zajmie kilka wieczorów. Warto również zwrócić uwagę na polisę OC firmy – jest wymagana dodatkowo – prócz indywidualnych polis OC operatorów.

Spójrzmy jeszcze na sam wniosek i jego rubryki. Na jednym wniosku podmiot może wnioskować o zgodę na prowadzenie wszystkich rodzajów operacji BVLOS. To – czy jednak dostanie pozwolenie z automatu na wszystkie kategorii – nie jest w cale oczywiste!

Nie bez powodu niżej należy wpisać numery PKD, w ramach których podmiot prowadzi działalność gospodarczą. To one decydują czy firma dostanie pozwolenie chociażby na operacje specjalistyczne – tak się stanie o ile któryś z PKD wskazuje na działania w branży: rolniczej, geodezyjnej, ochroniarskiej, leśnej. Zawsze można próbować „przepchnąć” loty demonstracyjne lub testowe o ile ma się jakieś argumenty ku temu.

Loty BVLOS szkoleniowe są dość oczywiste i są dedykowane ośrodkom szkoleniowym (należy podać nr wpisu do rejestru ośrodków szkolących ULC). Z kolei loty operacyjne – jako loty lotnictwa państwowego oraz służb – są ciężkie do przeforsowania dla prywatnych podmiotów gospodarczych. Nie są jednak niemożliwe – z informacji, które uzyskałem od inspektora ULC, aby otrzymać zgodę na loty operacyjne BVLOS trzeba np. udowodnić dotychczasową bliską współpracę ze służbami (np. pomoc przy poszukiwaniach ludzi świadczona dla policji lub straży pożarnej) lub pokazać formalny dokument nawiązania współpracy z takimi służbami.

Loty automatyczne to „zupełnie inna bajka” – tutaj ustawodawca założył, że zgoda należy się tylko tym podmiotom, które od początku do końca prowadzą operacje autmatyczne – bez ręcznego sterowania dronem w jakiejkolwiek fazie lotu. Operator w tym przypadku ogranicza się do „naciśnięcia przycisku START” i dalszego doglądania misji, ale nie sterowania dronem przy użyciu np. aparatury RC.

6. Oględziny BSP

Po wysłaniu wszystkich dokumentów ponownie do ULC musimy uzbroić się w cierpliwość. Znów czeka nas około 3-4 tygodniowy okres oczekiwania (urzędowe 30 dni), podczas którego wniosek wraz z załącznikami jest analizowany, a następnie dostajemy z ULC informację (telefon, mail) o terminie oględzin BSP. Jest to już ostatni etap przed wydaniem decyzji ULC w sprawie zgody na loty BVLOS.

Oględziny BSP polegają na dokładnym zapoznaniu się inspektorów z ULC z danym BSP, jego wyposażeniem – szczególnie dodatkowym czyli kamerą, niestandardowym oświetleniem oraz lokalizatorem oraz możliwościami w locie. Po wyznaczeniu przez ULC (lub wspólnym porozumieniu się w tej sprawie) daty i miejsca oględziń osoby (lub jedna osoba) wskazana w formularzu o zgodę ma zaprezentować sprzęt przez pracownikami ULC. Mogę być konieczne testy w terenie – szczególnie jeśli dron nie jest standardowym modelem zdjętym ze sklepowej półki a np. jest własną konstrukcją. Operator wyznaczony do oględzić ma zaprezentować działanie oświetlenia dodatkowego, lokalizatora awaryjnego, kamery FPV, działania funkcji FailSafe itp.

Warto chyba wspomnieć, że dobrze znane modele dronów (np. DJI czy Yuneec) przechodzą takie oględziny stosunkowo prosto, bo inspektorom ULC znane są aplikacje do ich obsługi, ich osiągi i budowa. Na dokładniejszą inspekcję należy się przygotować w przypadku dronów customowych – własnoręcznie zbudowanych i oprogramowanych.

---

Jeśli wszystko przebiega bez problemów zapada decyzja o dopuszczeniu danego drona oraz danego podmiotu do lotów BVLOS. Oficjalna pismena decyzja albo zostaje wydana na miejscu oględzin albo jest przesyłana w ciągu kilku dniu pocztą z ULC.

Zgoda na loty BVLOS jest wydawana dla danego podmiotu 12 miesięcy – przed upływem tego okresu podmiot znów musi wystąpić o zgodę na kolejne 12 miesięcy jeśli chce w dalszym ciągu prowadzić operacje BVLOS.