Jedną z dużych zmian nadchodzących wraz z nowym rokiem 2024 będzie konieczność wykonywania lotów BSP na terenie UE z aktywnym systemem zdalnej identyfikacji (w skrócie RID od Remote ID). Obowiązek ten tyczy się dronów latających zarówno w kategorii otwartej jak i szczególnej – choć póki co nie wszystkich.

1. Skąd wynika obowiązek posiadania RID od 1.01.2024 r.?

Obowiązek stosowania systemu zdalnej identyfikacji w kategorii otwartej wynika bezpośrednio z klas dronów (konkretnie C1, C2 i C3), które producenci muszą wyposażyć w RID by móc je sprzedawać z takimi certyfikatami na rynku UE. Z kolei obowiązek korzystania ze zdalnej identyfikacji w kategorii szczególnej od 1 stycznia 2024 r. wynika z Rozporządzenia wykonawczego Komisji (UE) 2022/425 z dnia 14 marca 2022 r. (rozporządzenie zmieniające 2019/947), w którym znalazł się zapis, iż:

Przepisy sekcji UAS.SPEC.050 pkt 1 lit. l) ppkt (ii) załącznika stosuje się od dnia 1 stycznia 2024 r.

Przepis z tej sekcji brzmi:

Operator systemu bezzałogowego statku powietrznego dopełnia wszystkich poniższych obowiązków:

l) zapewnia, aby na każdym pojedynczym bezzałogowym statku
powietrznym zainstalowano:

(ii) aktywny i aktualny system zdalnej identyfikacji.

2. Definicja i wymogi elementu RID

Jednoznaczna zdalna identyfikacja oznacza system lokalnego rozpowszechniania informacji o eksploatowanym bezzałogowym statku powietrznym, w tym jego oznakowania, pozwalający
uzyskać te informacje bez fizycznego dostępu do bezzałogowego statku powietrznego;

Rozporządzenie wykonawcze Komisji (UE) 2019/947

W praktyce RID będzie realizowana standardowymi protokołami komunikacji takimi jak Bluetooth 4/5 i/lub WiFi.

W Części 6 załącznika do Rozporządzenia delegowanego Komisji (UE) 2019/945 znajduje się dokładny opis wymogów dotyczących elementów służących do zdalnej identyfikacji:

Dodatkowy element służący do jednoznacznej zdalnej identyfikacji musi spełniać następujące warunki:

1) umożliwia ładowanie numeru rejestracyjnego operatora SBSP, wymaganego zgodnie z art. 14 rozporządzenia wykonawczego (UE) 2019/947, i wszelkich innych dodatkowych numerów przewidzianych w systemie rejestracji; system przeprowadza kontrolę zgodności, weryfikując integralność całego ciągu przekazanego operatorowi SBSP w momencie rejestracji; w przypadku rozbieżności system wysyła operatorowi SBSP komunikat o błędzie;
2) musi mieć niepowtarzalny numer seryjny zgodny z normą ANSI/CTA-2063-A-2019 (Numery seryjne małych bezzałogowych systemów powietrznych, 2019), umieszczony w czytelny sposób na dodatkowym elemencie i na jego opakowaniu lub w instrukcjach producenta;
3) zapewnia – przez cały czas trwania lotu – jednoznaczną okresową emisję z bezzałogowego statku powietrznego w czasie rzeczywistym przy użyciu otwartego i udokumentowanego protokołu transmisji, w taki sposób, aby urządzenia mobilne, znajdujące się w strefie nadawania, mogły je jednoznacznie odbierać, następujących danych:
(i) numeru rejestracyjnego operatora SBSP oraz kodu weryfikacyjnego przekazanego przez państwo członkowskie rejestracji w trakcie procesu rejestracji, chyba że kontrola zgodności określona w lit. a) nie została zaliczona;
(ii) niepowtarzalnego numeru seryjnego dodatkowego elementu zgodnego z pkt 2;
(iii) znacznika czasu, położenia bezzałogowego statku powietrznego w przestrzeni oraz jego wysokości nad poziomem terenu lub punktem startu;
(iv) przebiegu trasy mierzonego zgodnie z ruchem wskazówek zegara w odniesieniu do północy geograficznej i prędkości bezzałogowego statku powietrznego względem ziemi; oraz
(v) położenia w przestrzeni pilota bezzałogowego statku powietrznego lub, jeśli informacja ta nie jest dostępna, punktu startu;
4) zmniejsza możliwość manipulowania funkcjonowaniem systemu zdalnej identyfikacji; oraz
5) jest wprowadzany do obrotu z instrukcjami producenta zawierającymi odniesienie do protokołu transmisji wykorzystywanego do jednoznacznej zdalnej identyfikacji oraz instrukcję:
a) instalacji modułu na bezzałogowym statku powietrznym; oraz
b) ładowania numeru rejestracyjnego operatora SBSP.

Rozporządzenie delegowane Komisji (UE) 2019/945

Zatem w skrócie: element systemu zdalnej identyfikacji ma stale emitować drogą radiową informacje takie jak: numer operatora SBSP, numer seryjny elementu RID, czas, położenie i wysokość BSP, trasę i prędkość BSP oraz położenie pilota BSP lub miejsce startu BSP.

Warto zaznaczyć, że RID dzieli się na dwa rozwiązania: bezpośrednią komunikację RID (Direct) lub sieciową (Network). Pierwsza – bezpośrednia zdalna identyfikacja polega na publicznym rozprzestrzenianiu informacji dostępnej do każdego urządzenia zdolnego ją odebrać. Z kolei sieciowa zdalna identyfikacja ma służyć identyfikowaniu BSP latających w środowisku U-Space. Generalnie będziemy zajmować się bezpośrednim RID, bo ono będzie dotyczyło powszechnie użytkowanych dronów (nie ograniczonych jedynie do U-Space).

3. Zdalna identyfikacja BSP w kategorii otwartej

W kategorii otwartej wymóg ten pojawia się od podkategorii A1 do A3 i dotyczy dronów klasy C1, C2, C3:

UAS.OPEN.020 Operacje z użyciem systemów bezzałogowych statków powietrznych w podkategorii A1

Operacje z użyciem systemów bezzałogowych statków powietrznych w podkategorii A1 muszą spełniać wszystkie poniższe warunki:
5) muszą być wykonywane przy użyciu bezzałogowego statku powietrznego, który:
d) jest oznaczony jako klasa C1 i spełnia wymogi tej klasy, jak określono w części 2 załącznika do rozporządzenia delegowanego (UE) 2019/945, i jest eksploatowany z aktywnym i zaktualizowanym systemem jednoznacznej zdalnej identyfikacji oraz aktywną i zaktualizowaną funkcją świadomości przestrzennej.

UAS.OPEN.030 Operacje z użyciem systemów bezzałogowych statków powietrznych w podkategorii A2

Operacje z użyciem systemów bezzałogowych statków powietrznych w podkategorii A2 muszą spełniać wszystkie poniższe warunki:
3) muszą być wykonywane z użyciem bezzałogowego statku powietrznego, który jest oznaczony jako klasa C2 i spełnia wymogi tej klasy, jak określono w części 3 załącznika do rozporządzenia delegowanego (UE) 2019/945, i jest eksploatowany z aktywnym i zaktualizowanym systemem jednoznacznej zdalnej identyfikacji oraz aktywną i zaktualizowaną funkcją świadomości przestrzennej.

UAS.OPEN.040 Operacje z użyciem systemów bezzałogowych statków powietrznych w podkategorii A3

Operacje z użyciem systemów bezzałogowych statków powietrznych w podkategorii A3 muszą spełniać wszystkie poniższe warunki:
4) muszą być wykonywane przy użyciu bezzałogowego statku powietrznego, który:
c) jest oznaczony jako klasa C2 i spełnia wymogi tej klasy, jak określono w części 3 załącznika do rozporządzenia delegowanego (UE) 2019/945, i jest eksploatowany z aktywnym i zaktualizowanym systemem jednoznacznej zdalnej identyfikacji oraz aktywną i zaktualizowaną funkcją świadomości przestrzennej lub;
d) jest oznaczony jako klasa C3 i spełnia wymogi tej klasy, jak określono w części 4 załącznika do rozporządzenia delegowanego (UE) 2019/945, i jest eksploatowany z aktywnym i zaktualizowanym systemem jednoznacznej zdalnej identyfikacji oraz aktywną i zaktualizowaną funkcją świadomości przestrzennej; lub (…)

Rozporządzenie wykonawcze Komisji (UE) 2019/947

Obowiązek sprawdzania poprawności działania RID został dopisany również do obowiązków pilota w kategorii OPEN:

UAS.OPEN.060 Obowiązki pilota bezzałogowego statku powietrznego

1) Przed rozpoczęciem operacji z użyciem systemu bezzałogowego statku powietrznego pilot bezzałogowego statku powietrznego:
d) zapewnia, aby system bezzałogowego statku powietrznego był w stanie gwarantującym bezpieczne wykonanie zaplanowanego lotu oraz, w stosownych przypadkach, sprawdza, czy system jednoznacznej zdalnej identyfikacji jest aktywny i aktualny;

Rozporządzenie wykonawcze Komisji (UE) 2019/947

Podsumowując: w kategorii otwartej wymóg zdalnej identyfikacji występuję w podkategoriach A1, A2, A3, ale nie dla wszystkich dronów – dotyczy bowiem klas C1, C2 i C3 (z wyjątkiem dronów na uwięzi). Nie dotyczy zatem dronów bez klasy, ani też dronów klasy C0 i C4.

A co z kategorią szczególną?

4. Zdalna identyfikacja w kategorii szczególnej

Rozporządzenie delegowane Komisji (UE) 2019/945 w Artykule 40 pkt 5 zawiera zapis:

Każdy bezzałogowy statek powietrzny, który ma być eksploatowany w kategorii „szczególnej” i poniżej wysokości 120 m, musi być wyposażony w system zdalnej identyfikacji (…).

Z kolei w 2019/947 mamy zapis, iż do obowiązków operatora SBSP w kategorii szczególnej należy zainstalowanie elementu RID na każdym eksploatowanym BSP:

UAS.SPEC.050 Obowiązki operatora systemu bezzałogowego statku powietrznego
1) Operator systemu bezzałogowego statku powietrznego dopełnia wszystkich poniższych obowiązków:
l) zapewnia, aby na każdym pojedynczym bezzałogowym statku powietrznym zainstalowano: (ii) aktywny i aktualny system zdalnej identyfikacji.

CZĘŚĆ B – OPERACJE Z UŻYCIEM SYSTEMÓW BEZZAŁOGOWYCH STATKÓW POWIETRZNYCH W KATEGORII „SZCZEGÓLNEJ” – Rozporządzenie wykonawcze Komisji (UE) 2019/947

Obowiązkiem pilota jest sprawdzenie czy RID jest aktywny i aktualny:

UAS.SPEC.060 Obowiązki pilota bezzałogowego statku powietrznego

2) Przed rozpoczęciem operacji z użyciem systemu bezzałogowego statku powietrznego pilot bezzałogowego statku powietrznego musi spełnić wszystkie poniższe warunki:
c) zapewnia, aby system bezzałogowego statku powietrznego był w stanie gwarantującym bezpieczne wykonanie zaplanowanego lotu oraz, w stosownych przypadkach, sprawdza, czy system jednoznacznej zdalnej identyfikacji jest aktywny i aktualny;

CZĘŚĆ B – OPERACJE Z UŻYCIEM SYSTEMÓW BEZZAŁOGOWYCH STATKÓW POWIETRZNYCH W KATEGORII „SZCZEGÓLNEJ” – Rozporządzenie wykonawcze Komisji (UE) 2019/947

4.1. Zdalna identyfikacja w STS-01/02

Podobnie jak w kategorii otwartej tak i w szczególnej poszczególne drony stosowane do lotów w STS-01 (klasa C5) i STS-02 (klasa C6) powinny być wyposażone w elementy systemu zdalnej identyfikacji:

UAS.STS-01.020 Operacje z użyciem systemów bezzałogowych statków powietrznych zgodnie z STS-01
1) Operacje z użyciem systemów bezzałogowych statków powietrznych zgodnie z STS-01 muszą spełniać wszystkie poniższe warunki:
f) muszą być wykonywane z użyciem bezzałogowego statku powietrznego, który jest oznaczony jako klasa C5 i spełnia wymogi tej klasy, jak określono w części 16 załącznika do rozporządzenia delegowanego (UE) 2019/945, i jest eksploatowany z aktywnym i zaktualizowanym systemem jednoznacznej zdalnej identyfikacji.

UAS.STS-01.040 Obowiązki pilota bezzałogowego statku powietrznego
Oprócz obowiązków określonych w sekcji UAS.SPEC.060 pilot bezzałogowego statku powietrznego:
1) przed rozpoczęciem operacji z użyciem systemu bezzałogowego statku powietrznego weryfikuje, czy środki służące zakończeniu lotu bezzałogowego statku powietrznego funkcjonują, oraz sprawdza, czy system jednoznacznej zdalnej identyfikacji jest aktywny i aktualny;

UAS.STS-02.020 Operacje z użyciem systemów bezzałogowych statków powietrznych zgodnie z STS-02
Operacje z użyciem systemów bezzałogowych statków powietrznych zgodnie z STS-02 są wykonywane:
8) z użyciem bezzałogowego statku powietrznego, który spełnia wszystkie poniższe warunki:
c) jest eksploatowany z aktywnym i zaktualizowanym systemem jednoznacznej zdalnej identyfikacji.

UAS.STS-02.040 Obowiązki pilota bezzałogowego statku powietrznego
Oprócz obowiązków określonych w sekcji UAS.SPEC.060 pilot bezzałogowego statku powietrznego:
1) przed rozpoczęciem operacji z użyciem systemu bezzałogowego statku powietrznego:
b) sprawdza, czy środki służące zakończeniu lotu i funkcja umożliwiająca programowanie przestrzeni operacyjnej bezzałogowego statku powietrznego funkcjonują prawidłowo; oraz sprawdza, czy system jednoznacznej zdalnej identyfikacji jest aktywny i aktualny;

Dodatek 1 do Rozporządzenia wykonawczego Komisji (UE) 2019/947

4.2. Zdalna identyfikacja w NSTS

Na ten moment polskie scenariusze NSTS zawierają jedynie informację, że do systemu RID należy przesłać nr rejestracyjny operatora o ile BSP jest wyposażony w RID.

UAS.NSTS-0x.050 Warunki eksploatacji systemu bezzałogowego statku powietrznego

Warunkiem eksploatacji systemu bezzałogowego statku powietrznego jest:
1) jego oznaczenie przez umieszczenie na powierzchni bezzałogowego statku powietrznego numeru rejestracyjnego operatora systemu bezzałogowego statku powietrznego oraz przesłanie tego numeru do systemu zdalnej identyfikacji jeżeli bezzałogowy statek powietrzny jest wyposażony w taki system;

Wytyczne Prezesa ULC do NSTS – maj/czerwiec 2023

Dzięki uzyskaniu formalnego stanowiska ULC w sprawie stosowania Remote ID dla dronów NSTS pewne jest, że wymóg RID występuje w NSTS tylko wtedy, gdy dron jest wyposażony w taki moduł.

5. Czy jest się czym przejmować?

Prawo europejskie dla BSP przyzwyczaiło już pilotów/operatorów, że „łatwo i tanio to już było”, a kolejne lata i dążenie do wspólnych zasad lotów BSP dla całej UE nakłada jedynie kolejne ograniczenia.

Latający w kategorii otwartej nie mają źle:

• posiadacze dronów C0 lub <250g (samoróbki lub bez klasy) będą mogli latać w podkategorii A1 bez RID
• posiadacze dronów > 250g bez klasy lub z certyfikatem C4 będą musieli latać w A3, czyli 150m od osób postronnych i zabudowy, ale za to RID nie będzie potrzebne;
• pozostali, którzy mają lub kupią nowe drony klas C1, C2, C3 – RID dostaną „w komplecie”, bowiem producenci dronów z tą klasą muszę wyposażyć drona w RID jako integralny moduł;

Z kolei latający w kategorii szczególnej:

• na podstawie STS-01/02 i tak będą musieli kupić drona C5 lub C6, a te standardowo będą miały RID (tak jak C1, C2 i C3 w OPEN);
• na podstawie NSTS-01 do -08 – zależnie od drona, dostaną RID poprzez aktualizację firmware (nowsze drony) lub będą musieli dokupić zewnętrzny element RID (lub ULC nie zmieni NSTS do końca roku i będzie można powołać się na obecny zapis w NSTS, który traktuje RID jako pewnego rodzaju dobrowolność ;));
• na podstawie zezwoleń/certyfikatu LUC – zapewne będzie to wskazane w zezwoleniu/LUC i RID będzie obowiązkowy.

6. Skąd wziąć moduł zdalnej identyfikacji?

Ogólny wymóg dla kategorii szczególnej zakłada, że wszystkie drony eksploatowane w kategorii SPECIFIC (szczególnej) będą objęte tym wymogiem. Póki co wymóg ten nie występuje w NSTS jeśli sam dron stosowany w NSTS nie jest wyposażony w taki moduł.

Ceny takich urządzeń zaczynają się od kilkuset złotych – przykładowo:

• czeski DroneTag w ofercie AeroMind;
• polskie moduły RID firmy Aerobits;
• pingRID firmy uAvionix;
• dłuższa lista modułów RID z różnych krajów;

Z kolej na stronie EASA poświęconej kategorii szczególnej została zaprezentowana lista modułów RID, które są zarazem akceptowane przez EASA i prawo UE.