We czwartek 29 sierpnia 2019 roku w katowickim Międzynarodowym Centrum Kongresowym odbyła się konferencja „Drony – Prawo, Technologia, Usługi”, której organizatorem był CEDD – Centralnoeuropejski Demonstrator Dronów, w skład którego wchodziły do tej pory trzy podmioty: Metropolia GZM, ULC i PAŻP, a w trakcie konferencji dołączyły kolejne… Zapraszam na krótką relację z podsumowaniem najważniejszych (subiektywnie) rzeczy, które wynikają z zaprezentowanych prelekcji oraz panelu dyskusyjnego.

Wstępne podsumowanie prac CEDD

Konferencja zaczęła się po godzinie 10:30 a jej uczestników – przedstawicieli samorządów, firm, służb mundurowych, prasy oraz pracowników uczelni – powitał w krótkim wystąpieniu Mikołaj Wild – sekretarz stanu w Ministerstwie Infrastruktury, pełnomocnik rządu ds. Centralnego Portu Komunikacyjnego. Następnie kilka słów podsumowania z działań CEDD na przestrzeni ostatniego roku powiedział przewodniczący zarządu GZM – Kazimierz Karolczak. Wspomniał m.in. o przeprowadzonych testach z zakresu badania jakości powietrza przy użyciu dronów i wypracowanych na ich podstawie rekomendacji dla samorządów.

Następnie ze swoją prelekcją wystąpiła Małgorzata Darowska – pełnomocnik Ministra Infrastruktury ds. Bezzałogowych Statków Powietrznych i programu CEDD. W prezentacji pt. „U-space – automatyzacja i autonomia” opowiedziała o założeniach i celach przyświecających CEDD oraz korzyściach płynących z rozwoju branży BSP dla całej polskiej gospodarki. Jeśli chodzi o sam CEDD najbardziej interesujące wydaje mi się wdrożenie do działania w ramach CEDD’ów tzw. „droneLAB’ów” – warsztatowych spotkań dla wszystkich zainteresowanych konkretnymi zastosowaniami dronów w wybranych dziedzinach. I tak dla przykładu po części prelekcyjnej tejże konferencji odbyły się warsztaty z zastosowania BSP: w monitorowaniu inwestycji, monitorowaniu składowisk odpadów, w zarządzaniu kryzysowym.

Po tej prelekcji odbył się panel dyskusyjny z udziałem: Michała Witkowskiego – Wiceprezesa ULC, Janusza Janiszewskiego – Prezesa PAŻP, Mikołaja Wilda – sekretarza stanu w Ministerstwie Infrastruktury oraz Kazimierza Karolczaka – przewodniczącego zarządu GZM. Następnie doszło do uroczystego podpisania porozumienia o współpracy pomiędzy CEDD a Portem Gdynia oraz Politechniką Śląską. Współpraca CEDD z Portem Gdynia ma pomóc wypracować skuteczne rozwiązania służące do zarządzania przestrzenią powietrzną w obrębie infrastruktury krytycznej, to dalej posłuży do stworzenia dobrych praktyk dla innych firm i instytucji. Z kolei współpraca CEDD z politechniką pozwoli na zaangażowanie naukowców i ekspertów przy opracowaniu kolejnych testów technologii i usług.

Przerwę między uroczystym podpisaniem porozumień a kolejnym blokiem prelekcji wypełnił częściowo pokaz tańca 20 dronów przygotowany przez firmę Droneland.pl.

Drugi blok prelekcji

Drugi blok prelekcji wydał mi się osobiście bardziej merytoryczny i konkretny. Wystąpili tu kolejno: Paweł Szymański – Dyrektor Departamentu BSP w ULC, Józef Zawadzki – Dyrektor ds. Bezpieczeństwa Zarządu Morskiego Portu Gdynia S.A., Maciej Włodarczyk – p.o. Kierownika Działu Zarządzania Operacjami BSP w PAŻP oraz Marcin Dziekański – Kierownik Projektu „Drony Nad Metropolią” GZM.

Paweł Szymański – zmiany w prawie dronowym w związku z prawem unijnym

Paweł Szymański opowiedział o tym co nas czeka w lipcu 2020 roku a następnie w kolejnym – 2021 roku, a czeka nas całkiem sporo zmian. Pierwsze zasady lotów dronów zostaną ujednolicone już w lipcu 2020 roku i jest to już nieodwołalna data dla wszystkich państw członkowskich. Pozostałe zmiany związane z certyfikacją operatorów, systemów BSP oraz automatyczną zdalną identyfikacją dronów będą wchodzić sukcesywnie po dłuższych okresach przejściowych.

Z punktu widzenia większości operatorów najważniejsze jest pytanie: czy wciąż będzie można latać dronami? jakie czekają nas nowe ograniczenia? co z obecnymi świadectwami UAVO i co się stanie po wejściu nowych uprawnień ogólnoeuropejskim w 2021 roku? 

Tym razem dyrektor Szymański zdradził nieco więcej szczegółów niż na seminarium w lutym bieżącego roku w Instytucie Lotnictwa w Warszawie. Po pierwsze przedstawił w prosty sposób podstawowe założenia nowego prawa unijnego i pierwsze zmiany, które zauważymy w naszym prawie już w przyszłym roku. Są to:

1. rejestracja dronów i przypisanych do nich użytkowników
2. szkolenie wszystkich użytkowników dronów
3. certyfikacja sprzętu
4. e-identyfikacja

Co kryje się pod tymi hasłami?

Po pierwsze wszystkie drony powyżej 250g wagi będą musiały zostać zarejestrowane przez ich użytkownika i do niego przypisane tak, by zapewnić w razie potrzeby identyfikację zarówno drona jak i jego właściciela. Jest to działanie prewencyjne: w razie wyrządzenia komuś krzywdy lub szkody konkretnym dronem będzie wiadomo kto jej dokonał. ULC przewiduje mandaty dla operatorów, którzy nie dostosują się do wymogu rejestracji choć w pierwszej kolejności w mediach pojawi się akcja edukacyjno-informacyjna a sprzedawcy i dystrybutorzy zostaną zobowiązani do informowania i dokładania dodatkowych informacji w formie pisemnej do pudełka z kupowanym dronem by już na etapie jego zakupu użytkownik był informowany o nowym prawie.

Szkolenie obejmie wszystkich użytkowników dronów powyżej 250g i w kategorii otwartej (ogólnodostępnej dla wszystkich) będzie się to wiązało z przejściem prostego szkolenia on-line, które zostanie udostępnione na stronie Urzędu Lotnictwa Cywilnego. Na koniec szkolenia będzie test on-line potwierdzający zapoznanie się z informacjami zawartymi w szkoleniu. Dzięki temu świadomość prawa lotniczego powinna dotrzeć do wszystkich użytkowników dronów (a nie tylko tych „komercyjnych”). Konieczność przejścia szkolenia również zostanie poprzedzona akcją informacyjną na szeroką skalę.

Co z obecnymi świadectwami kwalifikacji? Zostaną one przekonwertowane w Certyfikaty Kompetencji Pilota BSP. Osoby, które będą chciały uzyskać taki certyfikat po wejściu w życie unijnego prawa będą musiały przejść szkolenie on-line, zdać test on-line a także nadzorowany egzamin teoretyczny (u egzaminatora lub instruktora z ośrodka szkolenia) oraz złożyć oświadczenie o wystarczających umiejętnościach praktycznych. Warto jednak zaznaczyć istotną rzecz: świadectwa kwalifikacji UAVO nie są sobie równe i na pewno po zmianie prawa skorzystają bardziej osoby, które już teraz mają uprawnienia wyższe niż sam VLOS, czyli BVLOS i INS. Zgodnie z tym co powiedział Dyrektor Szymański – osoby z BVLOS i INS łatwiej uzyskają zgody na loty w kategorii Szczególnej (Specific), natomiast podstawowy VLOS przyda się osobom w kategorii Otwartej – szczególnie dla dronów powyżej 900g wagi (podkategorie A2-A3 i klasy dronów od C2 do C4), które nie będą mogły latać nad przypadkowymi ludźmi jeśli operator nie będzie posiadał certyfikatu kompetencji.

Dla przypomnienia: w kategorii Open (Otwartej) wspólny mianownik lotów jest taki, że są one w każdym wypadku ograniczone jedynie do 120m wysokości. Bez certyfikatu kompetencji pilota BSP nie można również latać nad ludźmi dronem powyżej 900g, natomiast poniżej 900g – lot możliwy jest nad pojedynczymi przypadkowymi ludźmi, ale nie nad tłumem/grupą ludzi. W kategorii Specific (Szczególnej) loty będą możliwe do wyższych wysokości i nad ludźmi, ale będą wymagały certyfikatów kompetencji uzyskanych w drodze szkolenia, oraz dodatkowo:

• wykonywania lotów zgodnie ze standardowymi scenariuszami
• wykonywania lotów po zatwierdzeniu przez ULC indywidualnych scenariuszy
• wykonywania lotów przez operatora posiadającego LUC – Lightweight UAS Operator Certificate – specjalny certyfikat wydawany operatorowi (firmie), a nie pilotowi (osobie operującej dronem), będący potwierdzeniem kompetencji operatora do wykonywania konkretnych operacji;

Certyfikacja sprzętu to temat, który będzie dotyczył przede wszystkim producentów sprzętu. Drony sprzedawane na terenie Unii Europejskiej będą musiały zawierać znak CE oraz oznaczenie konkretnej klasy sprzętu wraz z informacją do jakiej kategorii lotów jest dopuszczony (o klasach C0-C4 pisałem już wcześniej). To również nakłada obowiązek certyfikacji na polskich producentów sprzętów, którzy certyfikacje będą musieli przejść w polskich placówkach certyfikacyjnych (prawdopodobnie zajmie się tym Instytut Lotnictwa).

Ciekawym tematem jest również e-identyfikacja. Założenie jest takie, że drony będą wyposażone w transmitery stale emitujące pewne informacje. Odpowiednie służby np. policja przy pomocy aplikacji mobilnej (najprościej) lub jakiegoś dedykowanego urządzenia będzie mogła w dowolnej chwili sprawdzić do kogo należy dany bezzałogowiec unoszący się w powietrzu, czy jest zarejestrowany w ULC, jaki ma numer seryjny itp.

„Obiekty infrastruktury krytycznej a loty dronami.” – Józef Zawadzki, Dyrektor ds. Bezpieczeństwa, Zarząd Morskiego Portu Gdynia S.A.

Kolejną prelekcję zaprezentował pan Józef Zawadzki – Dyrektor ds. Bezpieczeństwa Zarządu Morskiego Portu Gdynia S.A. i muszę przyznać, że było to jedno z ciekawszych wystąpień.

Byłem pod sporym wrażeniem słuchając jak bardzo zorientowani są w kwestiach dronów ludzie zajmujący się bezpieczeństwem portu. Port w Gdyni jest zaliczany do infrastruktury krytycznej więc musi być ściśle strzeżony przez nieuprawnionymi wtargnięciami dronów. Nie polega to jednak na sztywnym zakazie lotów. Z ciekawostek:

• port w Gdyni opracował swoje procedury zgłaszania chęci wykonania lotu nad portem i procedury wydawania zgody
• pracownicy ds. bezpieczeństwa portu monitorują DroneRadar w celu sprawdzania ruchu (dobrowolnie zgłaszanego) w okolicy portu
• jest już testowany i wdrażany system DTM („lokalny UTM”) do zarządzania ruchem BSP na obszarze portu
• port przygotowuje własny system antydronowy do zagłuszania i neutralizacji dronów nieuprawnionych do lotów nad portem
• zarząd portu planuje zakup własnych dronów do monitorowania obszaru portu oraz wsparcia z powietrza np. straży pożarnej stacjonującej w porcie (Portowa Straż Pożarna);
• port inicjuje różnego rodzaju projekty B+R związane z wykorzystaniem technologii bezzałogowych (stąd chęć uczestniczenia w CEDD i podpisanie porozumienia o współpracy)

Maciej Włodarczyk – „PANSA UTM – zarządzanie operacjami BSP w przyszłości”

Kolejną bardzo merytoryczną prelekcją była prelekcja Macieja Włodarczyka z PAŻP na temat PANSA UTM – systemu do zarządzania operacjami BSP. Mimo, że tytuł wskazuje, że PANSA UTM będzie zarządzał ruchem BSP w przyszłości to tak naprawdę dzieje się już dziś. System jest w fazie zaawansowanych testów przy udziale służb kontroli ruchu lotniczego oraz wybranej grupy najaktywniejszych operatorów.

Szczegółowo zostały przedstawione zasady działania różnych usług i modułów UTM’u, który w niedalekiej przyszłość ma całkiem zastąpić papierowe formularze oraz uzyskiwanie zgód telefonicznych np. z wież kontroli lotów przy lotniskach. PANSA UTM pozwala m.in. na zarządzanie własną flotą dronów, planowanie misji, wysyłanie oficjalnych próśb o ich akceptację i bieżące monitorowanie ich statusu, rozwiązywanie konfliktów, tracking samolotów załogowych i dronów, obrazowanie danych radarowych. Ważną rzeczą będzie również udostępnione API systemu dla innych UTM/DTM czy też dostawców usług U-space, w celu integracji ich rozwiązań systemowych z oficjalnym systemem PAŻP.

Na koniec części prelekcyjnej – z racji pewnego opóźnienia w prelekcjach – w telegraficznym skrócie Marcin Dziekański – Kierownik Projektu „Drony Nad Metropolią” GZM opowiedział o tym, co składa się na CEDD, czym konkretnie się zajmuje i będzie zajmował, gdzie wyznaczono obszary do testowania usług, czym się charakteryzują i co można na ich terenie testować.

Najważniejszy fakt: CEDD jest przede wszystkim demonstratorem usług z wykorzystaniem BSP, a nie samych BSP. Do demonstratora CEDD będą trafiać gotowe rozwiązania bezzałogowe, które – jako sprzęt przeszły już testy i certyfikację. CEDD ma stworzyć im warunki to przetestowania konkretnej usługi z wykorzystaniem bezzałogowego sprzętu.

Do tego celu wyznaczono dwa obszary, nad którymi obecnie są zarezerwowane strefy TRA 165 (Rudziniec) i TRA 166 (Sławków). Obydwa miejsca znajdują się w skrajnych względem siebie położeniach na obrzeżach metropolii GZM. Mają też nieco inną charakterystykę terenową i w związku z tym stwarzają warunki do testowania różnych usług w różnym terenie (mniej lub bardziej zurbanizowanym lub zalesionym).

Po zakończeniu drugiej części prelekcji uczestniczy przeszli do innych sal, w których równolegle odbywały się trzy różne warsztaty w ramach wspomnianych wcześniej DroneLAB’ów (ich tematyka obejmowała monitoring powietrza, inwestycje infrastrukturalne, składowiska odpadów i zarządzanie kryzysowe).

Podsumowanie

W mojej ocenie konferencja prezentowała wysoki poziom merytoryczny i warto było się na niej pojawić, by uświadomić sobie jak wiele rzeczy dzieje się w branży BSP w Polsce, których zwyczajnie na co dzień nie widać będąc „zwykłym operatorem”.

CEDD to duże przedsięwzięcie, które – jeśli narzuci wysokie tempo działania i szybko pozyska kolejnych partnerów do organizacji testów usług dronowych – może stać się liderem w tej dziedzinie w skali Europy, a może nawet świata.

Nowe przepisy unijne, które zbliżają się wielkimi krokami nie wyglądają już tak strasznie w interpretacji przedstawicieli ULC choć… Nieuniknione będzie początkowe zamieszanie z racji różnych kategorii/podkategorii operacji BSP oraz różnych klas dronów dopuszczonych do tych kategorii. Idąc dalej: nowe uprawnienia dla pilotów dronów oraz stare UAVO – ich przeniesienie na certyfikaty kompetencji, unijne zasady szkolenia, egzaminowania i przyznawania certyfikatów – to wszystko będzie zupełną nowością tak w Polsce jak i w innych krajach członkowskich. Dojdą do tego różne okresy przejściowe. Zamieszanie dotknie też rynku sprzedaży w większości chińskich dronów, które bardzo dobrze funkcjonują również na rynku wtórnym. Odsprzedawanie dronów bez wyraźnych oznaczeń CE oraz klasy C0-C4 lub produkcja na własną rękę i sprzedaż takich dronów może (choć nie musi!) stać się mocno utrudniona.

Patrząc z perspektywy PAŻP’u: PANSA UTM wygląda już na bardzo zaawansowany system, który pozycjonuje się do wysokich standardów systemów zarządzania w dużym lotnictwie zarazem zachowując prosty i intuicyjny interfejs od strony zwykłego użytkownika.

Agencja ma zatem profesjonalne narzędzie do zarządzania ruchem BSP. Teraz musi do niego „przekonać” zarówno własnych pracowników – kontrolerów i informatorów FIS, innych użytkowników administracyjnych (np. zarządców stref wojskowych, parków narodowych, samorządów miast którym zostaną udostępnione DTM’y zintegrowane z UTM’em PANSA) oraz samych operatorów.

Jedno jest pewne – przyszły rok zapowiada się dla branży naprawdę interesująco pod każdym względem. Na początku 2020 roku przekonamy się jak PANSA UTM sprawdzi się w praktyce, a w połowie roku – dokładnie w lipcu – czeka nas legislacyjna rewolucja. W sam raz na wakacje! 🙂

PS. Metropolia GZM zapowiedziała, że pojawi się wideo-relacja z tej konferencji. Nie mam na razie informacji w jakiej formie to będzie relacja, ale zamieszczę ją pod treścią tego artykułu jeśli będzie taka możliwość.