Od niemal trzech miesięcy w szczególności na północy Polski intensywnie zakłócany jest sygnał GPS, powodując tym samym utrudnienia m.in. w branży lotniczej w lotach załogowych statków powietrznych. Skąd się bierze cała sytuacja i czy ma wpływ bezpośredni na loty dronów w Polsce?

Źródła problemu

Za zakłóceniami, które dotykają w szczególności północy Polski stoją Rosjanie i ich systemy walki elektronicznej (WRE) zainstalowane w obwodzie królewieckim. Może to być system 14Ts227 Tobol, którego antena nadawcza skierowana pionowo do góry wygląda jak poniżej:

Może to być również system RB-301B Borisoglebsk-2, który został zainstalowany na tym obszarze (potwierdzone przez stronę rosyjską) co miało związek z ćwiczeniami rosyjskiej Floty Bałtyckiej. Inne źródła mówią również o systemie RB-341V Leer-3, choć ten służy do zakłócania sieci GSM. Co jest pewne, Rosjanie mają w swojej armii wiele różnych systemów WRE, które zresztą stosują powszechnie w wojnie z Ukrainą.

Informacje o źródłach zakłóceń już po pierwszych incydentach tego typu przekazało wielu analityków na całym świecie, w tym również wojsko (źródło) a obecność infrastruktury zdolnej do powodowania takich zakłóceń (powyższe systemy walki elektronicznej) podobno potwierdzają zdjęcia satelitarne obwodu kaliningradzkiego/królewieckiego. Tutaj ciekawostka: absolwent University of Texas Radionavigation Laboratory – Zach Clements – po przeprowadzeniu dokładnych obliczeń opublikował obszerny artykuł naukowy ze wskazaniem dokładnych lokalizacji urządzeń zakłócających.

Pierwsze zakłócenia na dużą skalę wystąpiły tuż przed końcem roku 2023 – w dniach 25 i 26 grudnia (świąteczny prezent od Rosjan dla Polski i Szwecji).

Stało się to tuż po tym jak na północy Polski (nie jest to tajemnica: w bazie w Redzikowie, 150 km od Królewca/Kaliningradu) zostały rozmieszczone elementy amerykańskiej tarczy antyrakietowej, a konkretnie systemu antyrakietowego Aegis (źródło). Chwilę później Turcja otworzyła drogę Szwecji do NATO, więc Szwecji też się od razu dostało… Natomiast sam fakt zakłócania GPS przez Rosjan może mieć kilka powodów – nie mówiąc stricte o technicznej zasadzie działania. Z jednej strony utrudnia to życie i pracę urządzeń GPS w państwach bałtyckich, z drugiej – Rosjanie zwyczajnie testują obronę przed potencjalnymi atakami wrogich dronów i rakiet kierowanych właśnie przy użyciu GPS. Państwom leżącym w pobliżu Królewca „dostaje się” przy okazji i (zapewne) celowo. Przy tym wszystkim Rosja w swoisty sposób prowokuje i/lub sprawdza reakcję. Niektórzy wojskowi z Polski i Szwecji (ppłk rez. Maciej Korowaj, podpułkownik Joakim Paasikivi) w wypowiedziach medialnych dość otwarcie mówią o prowadzeniu „wojny hybrydowej” przez Rosję.

Silne zakłócenia GPS z końca grudnia 2023 r. to nie jedyny taki przypadek.

Już 16 stycznia 2024 r. mieliśmy jednodniową powtórkę:

Kolejny raz – 2 lutego 2024 (znów jeden dzień):

I kolejny – pierwszego dnia marca 2024 r. – mapa zakłóceń wyglądała jak poniżej, a sytuacja zaczęła poprawiać się dopiero koło niedzieli-poniedziałku (3-4.03.2024 r.). Dziwnym trafem właśnie 1 marca rozpoczęły się manewry na Bałtyku pod kryptonimem Wargacz-24, w których udział biorą między innymi polskie okręty. To część większych ćwiczeń NATO pod nazwą Steadfast Defender-24, w których Polska jest jednym z głównych gospodarzy. Ćwiczenia te posłużyły rosyjskim mediom za wytłumaczenie: wg nich całe to zakłócanie jest powodowane przez systemy walki elektronicznej NATO a ich celem jest zamaskowanie ćwiczeń prowadzonych na Morzu Bałtyckim.

Skąd wiadomo o zakłóceniach GPS?

Serwis gpsjam.org, z którego pochodzą powyższe mapy wizualizujące zakłócenia, zbiera dane z systemu ADS-B Exchange i są to raporty pochodzące z odbiorników ADS-B używanych dość powszechnie w samolotach załogowych. Więcej na ten temat możecie przeczytać tutaj. Z kolei w tym artykule opisano algorytmy uczenia maszynowego do wykrywania zakłóceń z danych ADS-B.

Jest to o tyle ważna informacja, że samoloty latają wysoko – znacznie wyżej niż drony (umówmy się przynajmniej, że większość pilotów BSP lata <120 m AGL 😉 i to tam odbiorniki ADS-B odnotowują problemy i raportują o nich.

Jak zakłócany jest sygnał GPS i czy ma wpływ na drony?

Dla nas – pilotów BSP wykonujących w większości operacje z kategorii VLL (Very Low Level) to pytanie kluczowe – czy zakłócenia GPS wpływają na loty dronów powiedzmy na 100m wysokości? I czy będą odczuwalne znacznie niżej – na powierzchni ziemi?

Tę sprawę w prosty sposób wyjaśnia pan Tomasz Brol na Facebook’u – link do jego jego oryginalnego posta jest tutaj, a ja pozwolę sobie zacytować fragmenty:

Kluczowe w tym jest, że samoloty latają na znacznych wysokościach. Dodatkowo fale radiowe z zakresu pasma L (tutaj 1575 MHz) rozchodzą się dość prostoliniowo i nie są zakrzywiane przez Ziemię. Mogą się co prawda odbić, ale o tym za chwilę. Zasięg rosyjskiego systemu WRE (Tobol To) ograniczony jest linią horyzontu i krzywizną Ziemi. Dlatego użytkownikom systemu GPS na ziemi nic nie grozi. Oczywiście jest możliwość chwilowych zakłóceń w odbiorze sygnałów GPS, ponieważ fale radiowe doskonale się odbijają od np. chmur, albo samolotów – ale nie ma to raczej wpływu na używanie nawigacji na ziemi.

https://www.facebook.com/tomasz.uob/posts/pfbid02xDaLxySXS3fN44n6mhFN7nXzQybCV9sSDsgFBcyn6Xpt84mYmsTbNqwPS1Jov5Kxl

Tak więc mimo znaczących utrudnień dla nawigacji załogowych statków powietrznych – operacjom SBSP niewiele grozi, pewne utrudnienia mogą być efektem odbicia fal np. od chmur, ale nie powinny być powszechnie odczuwalne. Podobnie będzie z odbiornikami na ziemi choćby w smartfonach. Zatem braku chęci wyjścia na trening w terenie nie da się wytłumaczyć nie działającą poprawnie Stravą… Trzeba ruszyć tyłek zza biurka!

---