Zapraszam na fotorelację z 30. edycji Międzynarodowego Salonu Przemysłu Obronnego, który odbył się tradycyjnie na terenie Targów Kielce w dniach 6-9.09.2022 r. Niniejsza fotorelacja poświęcona jest przede wszystkim bezzałogowym statkom powietrznym.

Targi MSPO to ogromne wydarzenie, które na 4 dni ściąga do Kielc kilkuset wystawców (w 2021 było ich 400 z 27 różnych krajów, w tym roku to już ok. 600 firm!) zlokalizowanych zarówno w halach wystawowych Targi Kielce S.A. jak i przed nimi. Subiektywnie mogę stwierdzić, że jeden dzień na zobaczenie wszystkiego nawet pobieżnie to zdecydowanie za mało. Jeśli zatem będziecie wybierać się na MSPO w 2023 roku (5-8.09.2022 r.) skorzystajcie z mojej rady i rozłóżcie wizytę na MSPO na 2 dni – będzie to zdecydowanie mniej męczące, a i więcej można obejrzeć, dowiedzieć się z opisów lub rozmów z wystawcami. W dużym skrócie: jest po co jechać i jest co zobaczyć!

Teren wystawowy jest imponujący pod względem wielkości i pojemności, a samo przejście go dookoła (wystawy na zewnątrz) a następnie przejście przez wszystkie hale (od A do E) może przyprawić o zawrót głowy i… ból nóg. Ja na MSPO dostałem się niejako od tyłu kompleksu tj. wejście od strony hali G/E. Z racji ograniczenia czasowego do jednego dnia, który wygospodarowałem na MSPO zdecydowałem, że skupię się głównie na lotnictwie szeroko pojętym, z głównym naciskiem na bezzałogowce, ale – co dość naturalne – wielokrotnie moją uwagę przyciągały inne wynalazki wojskowe, koło których nie sposób było przejść obojętnie.

Pierwszą maszyną, która witała odwiedzających jest… bezzałogowiec. To bardzo znamienne – drony okazały dobitnie swoją wartość na przykładzie (niestety) wciąż trwającego konfliktu rosyjsko-ukraińskiego.

Ów bezzałogowiec to Falco EVO koncernu Leonardo – włoska propozycja drona dla polskiego programu Gryf. BSP o wadze maksymalnej (MTOM) 650kg może pomieścić 120kg ładunku i operować w powietrzu ciągiem przez 20h. Falco EVO był prezentowany z odkrytym radarem umieszczonym w przedniej części kadłuba – na nosie bezzałogowca.

Kolejnym prezentowanym bezzałogowcem dla tego programu jest Watchkeeper X. Podczas drugiego dnia MSPO – 7 września Grupa WB oraz firma U-TacS podpisały polsko-brytyjskie porozumienie w sprawie wspólnej oferty bezzałogowych systemów taktycznych średniego zasięgu Gryf dla Sił Zbrojnych RP. Watchkeeper X to ewolucja już leciwego Watchkeeper’a WK450 (pierwszy oblot w 2010 r.), który z kolei powstał na bazie izraelskiego Hermesa 450 (pierwszy oblot w 1994 roku).

Obydwie konstrukcje prezentowane były na zewnętrznych stoiskach „pod chmurką”, ale na szczęście pogoda dopisała i można było się im przyjrzeć z bliska.

Zaraz obok Watchkeeper’a X prezentowany był wóz bojowy od WB Group – COMBATMATE, który z boku ma zamontowaną wyrzutnię słynnych już dronów kamikadze – WARMATE.

Kilkanaście metrów dalej napotkałem poniższy kontener estońskiej produkcji (firma DefSecIntel) kryjący w sobie panele fotowoltaiczne do zasilania i kilka sztuk dronów, które w sposób automatyczny mogą operować na terenem działań wojennych:

Estońskie były również drony na stanowisku wystawienniczym wewnątrz – były to modele EOS C VTOL, które zostały podarowane przez Estonię Ukrainie:

Przenieśmy się na chwilę poza nasz kontynent. Amerykańska firma Kratos Defense & Security Solutions Inc. zaprezentowała (niestety tylko) miniaturowe modele swoich „lojalnych skrzydłowych”: XQ-58A Valkyrie i UTAP-22 MAKO oraz modele celów powietrznych (pomarańczowe – dla odróżnienia): BQM-167A, BQM-177A i MQM-178. W roku ubiegłym na MSPO 2021 dron XQ-58A Valkyrie był prezentowany jako pełnowymiarowa makieta.

Dedykowane dla wojska oraz innych służb konstrukcje można było zobaczyć również na stoiskach dwóch innych firm rodem z USA – Shield AI oraz ELISTAIR. Dron NOVA 2 firmy Shield AI to dron do zwiadu wewnątrz budynków – naszpikowany elektroniką i algorytmami AI pozwala przeprowadzić dokładne rozeznanie w środku budynku. Z kolei firma ELISTAIR jest dość dobrze znana z dronów na uwięzi:

Ze Stanów przenieśmy się szybko do Turcji, a jak Turcja to oczywiście słynny Bayraktar TB2! Jedyny prezentowany Bayraktar TB2 na MSPO 2022 był już w polskich barwach (z szachownicą) oraz nadanym numerem bocznym 2824. Jak można przypuszczać cieszył się dużym zainteresowaniem. Świetnie się przy tym prezentował – był ustawiony na podwyższającym go cokole, dzięki temu można było zajrzeć również pod niego, a sama jego rozpiętość 12m na żywo robiła duże wrażenie. Warto wspomnieć, że jego starszy brat – Akinci – to już dron o rozpiętości 20m i o wiele większej masie (6000kg vs skromne 700kg Bayraktara TB2) co dopiero z bliska daje poczucie ogromu tych maszyn i siły ich uderzenia (Akinci niestety nie był prezentowany na MSPO… może za rok?;).

Dosłownie obok firmy Baykar Makina wystawione były inne tureckie drony – tym razem kamikadze czyli tzw. amunicja krążąca firmy Roketsan, którą mogą przenosić inne drony (np. większy od Bayraktara TB2 – Akinci) lub samoloty załogowe (waga jednego drona MAM-T widocznego poniżej to 95kg):

Inna turecka firma Transvaro zaprezentowała na swoim stoisku (poza innymi produktami nie będącymi dronami) dwa podwieszone pod sufit BSP, które są modelami stworzonymi przez meksykańską firmę Hydra Technologies. Model S-45 BAALAM będący flagowym produktem Hydra Technologies miał podwieszony pod swoim kadłubem mniejszy bezzałogowiec:

Z kolei firma STM (również rodem z Turcji) pokazała kilka różnych modeli o różnych zastosowaniach (wielowirnikowce z możliwością zrzutu granatów/ładunków wybuchowych, obserwacyjne a także amunicja krążąca):

Trzeba przyznać, że dronów typu multirotor z możliwością precyzyjnego pionowego zrzutu granatów lub innych lekkich ładunków wybuchowych – nie brakowało. Poniżej przykład francuskiej firmy HGH wywodzącej się z branży kamer IR, a na swoim stoisku prezentującej drona Cavok CK8 z systemem zrzutu:

Z kolei australijska firma Defendtex zaprezentowała m.in. latające granaty… i trzeba przyznać, że te – choć niewielkie – to same w sobie robiły wrażenie. Zasobnik widoczny na zdjęciu i wyglądający jak tradycyjna walizka służy również jako ich „wyrzutnia” – po wystrzale modelu DRONE-40 do góry rozkładane są ramiona i uruchamiane silniki, a dalej… oprogramowanie może kierować cały rój takich dronów w określone miejsce i prowadzić nadzór (przy użyciu głowic obserwacyjnych) lub wykonać samobójczy nalot na cel. Większy dron stojący po prawej stronie walizki to już bardziej klasyczna konstrukcja służąca do precyzyjnego zrzutu bomb wypuszczanych z dwóch przeźroczystych tub zamontowany po obu stronach konstrukcji.

Z kolei kanadyjska firma Volati Aerospace Corp. na swoim skromnym i małym stoisku pokazywała konstrukcje BSP mocno przypominające szybkie drony racingowe oraz jeden większy „helikopter” z dwoma przeciwbieżnymi i współosiowymi silnikami i (pojedynczymi?) łopatami:

Na MSPO 2022 wystawiały się też ukraińskie firmy oraz ukraińskie ministerstwo obrony narodowej. Wśród tych pierwszych można było trafić choćby na stoisko firmy UkrSpecSystems, która produkuje wykorzystywane aktualnie na wojnie z Rosją drony PD-1 i PD-2 do naprowadzania artylerii, choć na stoisku wystawiony był inny model BSP (jaki? prawdę mówiąc nie wiem, była to makieta używana jako platforma do prezentacji gimbala z kamerą produkcji tej samej firmy):

Na koniec prezentacji zagranicznych firm (nie, to nie wszystkie, które się wystawiały na MSPO 2022 – myślę, że ok. 80% – po prostu nie dotarłem na każde jedno takie stoisko…) konstrukcja BSP firmy Callen-Lenz – dron o nazwie VTOL Koios Tactical S2 o napędzie hybrydowym elektryczno-spalinowym o wadze ok. 30kg i w dodatku z możliwością sterowania go z pokładu innego załogowego samolotu (przetestowany ze śmigłowcem AW-159 Wildcat):

Polskie firmy, uczelnie i instytucje na MSPO

Na deser zostawiłem prezentację krajowych firm, uczelni, instytucji, które również miały co pokazać choć nie wszystko co miały do zaoferowania było wyprodukowane w Polsce. Przy okazji Watchkeeper’a X wspomniałem już o Grupie WB, która przy współpracy z brytyjską U-TacS zaoferuje drona dla programu Gryf. A co więcej z naszego polskiego podwórka?

Przy głównym wejściu do jednej z hal (E-8) znajdowało się stanowisko Tvprzemysłowa, na którym prezentowano kilka ciekawych i mniej popularnych u nas BSP:

• amerykański Skydio przeznaczony dla służb mundurowych (Skydio X2D) oraz dla celów przemysłowych i inspekcyjnych (Skydio X2E), dron Skydio są wykorzystywane przez armię amerykańską; 
• dron na uwięzi szwajcarskiego producenta Fotokite umożliwiają obserwację z wysokości 45m;
• drony na uwięzi izraelskiego producenta Sky Sapience umożliwiają osiągnięcie maksymalnego pułapu do 150 metrów, dron może się przemieszczać razem z pojazdem (pickupem, ciężarówką, łodzią lub okrętem);
• cele powietrzne Boresight (multikompter lub skrzydła VTOL) australijskiej produkcji wykorzystywane do ćwiczenia kinetycznej i elektronicznej ochrony przed dronami latającymi samodzielnie jak i w rojach;

Na stanowisku poznańskiej firmy Aeromind był najnowszy Yuneec H850-RTK, który dosłownie kilka tygodni temu miał swoją premierę. Prezentowany był jeszcze z kamerami wcześniejszej generacji kompatybilnymi z modelem Yuneec H520e. Na uznanie zasługuje nowy kontroler z innym układem drążków i przycisków względem ekranu co powoduje, że cała aparatura jest węższa i wygodniejsza w obsłudze. Sam dron Yuneec H850 to hexacopter (podobnie jak poprzednicy), ale jest sporo większy i ma mniej konwencjonalny układ wirników (przednie i tylne są skierowane do góry, a boczne – do dołu). Pisaliśmy swego czasu o jego premierze tutaj.

Firma Terra Hexen z Łodzi zaprezentowała kilka różnych konstrukcji:

Na stanowisku uAvionics warszawska firma prezentowała swój flagowy model płatowca – Tiguar M a także wielowirnikowiec Inspector:

Firma UMO z Warszawy zaprezentowała (prócz licznej broni) dobrze znane drony DJI z serii Enterprise – DJI M30 i DJI M300 RTK doposażone w różne dodatkowe akcesoria jak głośniki i reflektory – szperacze, a także dużą konstrukcję octocoptera we współosiowym układzie wirników do transportu i opuszczania/zrzutu ładunków:

Firma Dilectro z Warszawy prezentowała drony Parrot oraz Sky Hero dedykowane wojsku i jednostkom specjalnym:

Nie sposób było pominąć chyba największe polskie stoisko Grupy WB, które imponowało nie tylko rozmiarami (oraz umiejscowieniem zaraz obok makiety F35 Lightning II), ale ciekawą prezentacją poszczególnych technologii – w tym oczywiście flagowych FlyEye czy WARMATE w różnych wersjach „lecących w roju” nad głowami zwiedzających targi:

Drony WB Electronics / WB Group można było też obejrzeć z bliska i porozmawiać z ich użytkownikami na stoisku WOT – Wojsk Obrony Terytorialnej:

Bezzałogowce (latające i pływające również) można było znaleźć także na stoisku Akademii Marynarki Wojennej:

Wojskowe Zakłady Lotnicze Nr 2 z Bydgoszczy należące do PGZ (Polska Grupa Zbrojeniowa) zaprezentowały BSP: wielowirnikowce z głowicami bojowymi DragonFly, obserwacyjny dron DUCH i znacznie większy dron taktyczny krótkiego zasięgu (TKZ) PGZ-19R(A) dedykowany dla programu ORLIK:

ITWL (Instytut Techniczny Wojsk Lotniczych) prezentował m.in. bezzałogowy manewrujący odrzutowy statek powietrzny z głowicą taktyczną JET-2 LM – w uproszczeniu pocisk manewrujący typu „amunicja krążąca” o zasięgu do 70km, za który ITWL dostał nagrodę „Defender” na tegorocznych targach:

Tu z kolei wielowirnikowiec ITWL, który służy do pionowego zrzutu ładunków m.in. granatów…

…oraz dwa prezentowane na zewnętrznym stoisku bezzałogowce: latający rozpoznawczy quadcopter (bliźniaczy do powyższego) oraz jeżdżąca platforma UGV do patrolowania i przenoszenia ładunków – w tym materiałów wybuchowych, którą można doposażyć w drona FPV:

Inna polska uczelnia wojskowa WAT (Wojskowa Akademia Techniczna) prezentowała poniższy śmigłowiec zwiadowczy WABIK:

Z kolei WITU – Wojskowy Instytut Technologii i Uzbrojenia na zewnętrznym stoisku prezentował BSP HASTA firmy EUROTECH, który jest imitatorem celu powietrznego (tzw. „aerial target drone”):

12. Baza Bezzałogowych Statków Powietrznych z Mirosławca zaprezentowała aktualnie wykorzystywane bezzałogowce obserwacyjne izraelskiej produkcji Orbiter v2014:

Warto wspomnieć, że do końca tego roku w bazie w Mirosławcu mają zagościć 4 pierwsze egzemplarze polskich Bayraktarów TB2 (z 24 sztuk zamówionych dla Polski).

Na targach MSPO można było również zobaczyć konstrukcje bezzałogowe kół naukowych – w tym Politechniki Warszawskiej, a konkretnie koła SAE AeroDesign Warszawa – Studenckiego Międzywydziałowego Koła Naukowego AeroDesign przy Wydziale Mechanicznym Energetyki i Lotnictwa Politechniki Warszawskiej.

Politechnika Warszawska miała również swoje osobne stoisko głównie z konstrukcjami BSP:

Rosnące znaczenie dronów na polu walki wzmaga zapotrzebowanie na systemy antydronowe i tych również nie brakowało na MSPO – prócz systemu APS (Advanced Protection Systems) zamontowanego na Rosomaku prezentowany był również system zwalczania dronów stworzony przez Zakłady Mechaniczne Tarnów zamontowany na Fordzie 6060 (testowany kiedyś jako samodzielne stacjonarne stanowisko w Ustce) a także widoczny poniżej mobilny antydronowy system HAWK firmy Hertz Systems (o wrażeniach z pokazu tego systemu na żywo pisaliśmy kiedyś tutaj):

Na innym stoisku prezentowała się firma DroneShield znana z kolei z ręcznych systemów antydronowych:

Zakładam szacunkowo, że odwiedziłem 80-90% wszystkich stoisk prezentujących technologie związane z bezzałogowcami. Rekordowa w tym roku liczba prezentowanych firm (ok. 600) i moja ciekawość, która „uciekała” w stronę innych niedronowych technologii były skutkiem tego, że zabrakło mi zwyczajnie czasu by przejść obok wszystkich stoisk (a z chęcią zrobiłbym przynajmniej 2 rundy, żeby niczego nie przegapić ;).

Mimo wszystko bez większych wyrzutów sumienia obejrzałem sporo innych wojskowych wynalazków od kombinezonów medycznych, sztucznych ran czy oderwanych rąk i nóg mających służyć jako modele do nauki udzielania pierwszej pomocy bezpośrednio podczas działań wojennych, przez satelity, sterowce, przeróżne głowice obserwacyjne, wyspecjalizowane oprogramowanie, po najróżniejsze pistolety, karabiny, amunicję, pociski, granaty, mundury, hełmy, wyposażenie taktyczne, wozy pancerne, czołgi, haubice, BWP, BTR, pojazdy podwodne, nawodne, kroczące, poduszkowce… Z oczywistych względów (czyt. głównie prywatnych zainteresowań) wzrok i uwaga uciekały mi w stronę załogowych statków powietrznych, których – pod postacią śmigłowców – również nie brakowało na MSPO:

Na koniec zostawiłem sobie prezentację zniszczonego rosyjskiego sprzętu przywiezionego wprost z wojny w Ukrainie. Ta wystawa robi spore wrażenie szczególnie w towarzystwie nowych pojazdów wojskowych polskiej armii, które stały dosłownie obok rdzewiejących wraków. Ten widok uświadamia jak niewiele zostaje nawet z nowoczesnych opancerzonych czołgów lub innych wozów pancernych, które dostaną się pod ostrzał równie nowoczesnej broni: granatników, artylerii czy dronów.