W dniu 2.06.2023 r. odbyło się posiedzenie podkomisji stałej ds. transportu lotniczego – informacja Prezesa Polskiej Agencji Żeglugi Powietrznej w sprawie incydentów naruszających bezpieczeństwo polskiej przestrzeni powietrznej. Było to drugie posiedzenie podkomisji w tej sprawie. Zapraszam na skróconą relację.

Nagranie wideo z tego posiedzenia znajdziecie poniżej:

Skład komisji stacjonarnej: przewodniczący: Dariusz Joński oraz posłowie: Maciej Lasek, Mirosław Suchoń.

Stacjonarnie obecni i odpowiadający na pytania: Prezes PAŻP – Anita Oleksiak, Prezes ULC – Piotr Samson, Dyrektor Biura Operacyjnego Lotnisko Chopina, PPL S.A. – Michał Witkowski.

Przewodniczący komisji podsumował poprzednie posiedzenie w kilku punktach:

• żadne lotnisko w Polsce nie ma systemu antydronowego;
• to piloci mają wypatrywać dronów na niebie;
• jest duży chaos z tym co dzieję się na polskim niebie;

Pani Prezes PAŻP wnioskowała o utajenie posiedzenia podkomisji argumentując to „dbałością o bezpieczeństwo kraju”. Chodzi w skrócie o nie pokazywanie na jawnym spotkaniu dokumentów „oklauzulowanych” czyli tajnych i istotnych dla bezpieczeństwa państwa. Przewodniczący komisji nie zgodził się na utajnienie posiedzenia, poprosił tylko o przesłanie tych konkretnych oklauzulowanych dokumentów do kancelarii tajnej by posłowie mogli się z nimi zapoznać. Reszta obrad komisji toczyła się bez zmian – jawnie.

Główne pytanie przewodniczącego, które padło to: co robi PAŻP by sytuacje takie jak ostatnio (drony zakłócały lądowania samolotów na lotniskach w Warszawie i Katowicach) nie powtarzały się?

Pierwszy głos zabrał jednak Prezes ULC (Piotr Samson): systemy antydronowe wykrywają drony w obrębie lotnisk i – patrząc na inne kraje UE oraz Stany Zjednoczone – nie są to systemy montowane na wszystkich lotniskach. W Portugalii odstąpiono od montowania takich systemów na lotniskach, bo testy wykazały, że urządzenia systemów antydronowych interferują z lotniskowymi systemami ILS. W większości krajów (USA, Francja, Wielka Brytania) systemy antydronowe montowane są jedynie na głównych największych lotniskach. W większości przypadków za zamontowanie i nadzorowanie działania takiego systemu płaci samo lotnisko. Zarazem wytyczne Komisji Europejskiej są takie, że system antydronowy nie może być finansowany z opłat lotniczych uzyskiwanych przez ANSP (agencje takie jak PAŻP w Polsce) stąd finansują je same lotniska. Co do samego działania procedur mających na celu zażegnanie niebezpieczeństwa dla załóg i pasażerów statków – na podstawie rozmów w organami lotniczymi w USA – procedura polega na tym, że dron najczęściej jest zgłaszany przez pilota samolotu, który dostrzega go podczas np. lądowania, powiadamiana jest służba zarządzająca ruchem lotniczym, która dalej podejmuje decyzję najczęściej o zmianie pasa (kierunku lądowania) a służby porządku publicznego np. policja – są informowane gdzie potencjalnie pilot zauważył drona i tam są wysyłane. Z wszystkich odnotowanych przypadku dronów w pobliżu lotnisk w USA zaledwie raz zamknięto lotnisko i to nie dłużej niż na pół godziny, zazwyczaj zmieniany jest po prostu kierunek podejścia do lądowania. W USA jest odnotowywanych ponad takich 1000 przypadków rocznie. Podsumowując Prezes ULC zwrócił uwagę, że najskuteczniejszą metodą minimalizacji zagrożeń jest edukacja – by każdy nabywca drona wiedział gdzie może, a gdzie nie może operować bezzałogowcem.

Pani Prezes PAŻP (Anita Oleksiak) po zabraniu głosu w pierwszej kolejności odczytała całe pismo Dowództwa Operacyjnego Sił Zbrojnych RP, które dotyczy podjęcia wspólnych z PAŻP działań mających na celu efektywne zarządzanie ruchem BSP w polskiej przestrzeni powietrznej. Następnie Prezes PAŻP pokrótce przypomniała obowiązujące przepisy, fakt istnienia stref geograficznych (DRA-R) wokół lotnisk komunikacyjnych i zarządzanie w nich ruchem bezzałogowym. Dalej prezes PAŻP przedstawiła działania, o które pytał przewodniczący podkomisji mianowicie: jakie działania podejmuje PAŻP, żeby nie dopuszczać do kolejnych groźnych sytuacji. Niestety w tej wypowiedzi nie padły żadne nowości: jest system PansaUTM, którym PAŻP zarządza i koordynacji BSP. Dodatkowo w ramach POPC (Programu Operacyjnego Polska Cyfrowa) powstaje szereg dodatkowych narzędzi do nadzoru i koordynacji legalnych operacji BSP, w tym moduły:

• DSS Służby;
• DSS Search And Help (?);
• E-identyfikacja;
• E-rejestracja;
• E-learning;
• DTM Autonomia – zaawansowane loty na szeroką skalę w tym BVLOS w sposób dynamiczny (dzieli się na komponent do cyfrowego planowania lotów, komponent do śledzenia, komponent do zarządzania złożonymi planami misji i do zarządzania misjami na poziomie taktycznym, komponent do automatycznego monitorowania położenia BSP względem przydzielonej trajektorii misji wraz z komponentami do informowania o nieprawidłowościach).

W ramach nowego systemu PansaUTM agencja przygotowuje komponent MIL do zarządzania lotami w strefach wojskowych MCTR, używany przez wojsko (tak jak obecnie w CTR przez PAŻP).

Prezes PAŻP sprostowała również informacje medialne, które krążą w przestrzeni publicznej wskazujące na rezygnację PAŻP z pewnych przetargów na systemy wspomagające zarządzanie lotami. PAŻP dalej inwestuje w PansaUTM i opracowuje nowy przetarg oparty o nowe technologie w tym tracking ADS-B.

W sesji pytań od członków podkomisji w pierwszej kolejności pytania zadawał poseł Maciej Lasek:

• czemu ostatnia aktualizacja DroneRadar jest z 2021 roku?
• czy jest planowane uruchomienie innego programu niż DroneRadar (w związku z tym, że DR nie jest od dawna aktualizowany)?
• jaki jest obecnie stan udostępniania PansaUTM na lotniskach wojskowych?
• w ramach projektu Polska Cyfrowa PAŻP dostał 51 mln PLN, czas realizacji projektu jest przedłużony do września 2023, czy ten program zostanie rozliczony w czasie, czy PAŻP zdąży z realizacją założeń?
• co z użytkownikami dronów latającymi nielegalnie? jakie są możliwości identyfikacji takich dronów?
• jaka przestrzeń jest w odpowiedzialności zarządzającego lotniskiem?
• z informacji od PKBWL: było 521 zgłoszeń dotyczących dronów w ciągu ostatnich 7 lat ogólnie w Polsce – ile z tych zdarzeń miało miejsce w strefie odpowiedzialności lotniska?
• większość lotnisk w Polsce jest zarządzana przez PPL, a w zasadzie przez CPK, czyli w dużej mierze są finansowane przez budżet państwa, czyli pieniądze na systemy antydronowe powinny się znaleźć.

Poseł Mirosław Suchoń jako drugi dopytał o informacje w jaki sposób systemy antydronowe wpływają na systemy już zainstalowane na lotniskach, czy były jakieś konsultacje z zarządcami lotnisk, czy mogą oni korzystać z wiedzy PAŻP w tym zakresie. Lotniska w Polsce nie wiedzą o takich testach ULC ani PAŻP, nie zostali na nie zaproszeni zarządcy lotnisk. Przewodniczący podkomisji dodał, że powinna być centralna instytucja koordynujące działania w tych kwestiach zbiorczo na wszystkich lotniskach. Pozostawienie kwestii zakupów systemów antydronowych osobno każdemu z zarządców lotnisk nie prowadzi do rozwiązania – jest to niewystarczające. W to powinien zaangażować się polski rząd. Zapytał również czy jest prowadzona jakaś komunikacja ULC/PAŻP z Komisją Europejską w sprawie finansowania zakupów takich systemów – należałoby doprowadzić do zgody KE na sfinansowanie takiego zakupu być może przez PAŻP właśnie – przecież Agencja sama w sobie kupuje i instaluje różne systemy radarowe dla lotnictwa cywilnego załogowego, czemu nie zastosować tego samego w stosunku do systemów dla dronów? Czemu KE miałaby blokować zakupy takich systemów przez PAŻP – agencję, która powinna brać za bezpieczeństwo na polskim niebie?

Pierwsza odpowiedzi udzielała Prezes PAŻP:

• aplikacja (DroneRadar) powinna zostać zaktualizować do końca tego roku, jeśli chodzi o PansaUTM – nie wiadomo („zgodnie z harmonogramem” czyli kiedy? Pani Prezes PAŻP nie określiła konkretnego terminu);
• współpraca PAŻP z portami lotniczymi jest już ścisła, trwają prace i są przygotowywane testy dwóch różnych systemów antydronowych na dwóch różnych lotniskach: Kraków Balice i Warszawa Okęcie;

Głos został przekazany Michałowi Witkowskiemu (Dyrektor Biura Operacyjnego Lotnisko Chopina, PPL S.A.), który uzupełnił kilka faktów:

• kwiecień 2021: służby testowały systemy C-UAS na poligonie w Ustce;
• w 2022 roku zapoznano się z izraelskim systemem C-UAS;
• na lotnisku Chopina przyjęto strategię WIN: Wykrycie, Identyfikacja, Neutralizacja;
• do oceny ryzyka wokół lotniska istnieje tzw. Safety Surrounding Team – grupa robocza działająca na terenie port Chopina, której zadaniem jest dbanie o bezpieczeństwo w okolicach lotniska;
• na lotnisku Chopina będzie testowany APS – system antydronowy firmy Advanced Protection Systems;
• CPK będzie partycypować kosztowo w zakupie systemu antydronowego;
• edukacja operatorów/pilotów jest podstawą bezpieczeństwa;

Głos zabrał jeszcze Prezes ULC Piotr Samson, który – odpowiadając na pytanie posła Suchonia – powiedział, że Niemcy występowali już z wnioskiem do KE o możliwość finansowania takich systemów przez niemiecką agencję (ANSP) i Komisja Europejska jednoznacznie odmówiła. Mimo wszystko zdaniem Prezesa ULC siedem głównych portów międzynarodowych w Polsce byłoby stać na pokrycie kosztów tych systemów we własnym zakresie. Ich cena jest bardzo różna, niektóre są drogie, inne tańsze. W testach należy sprawdzić, które faktycznie działają i czy ich cena umożliwia zakup.

Podsumowanie: pieniądze na bezpieczeństwo muszą znaleźć się w budżecie. PAŻP jest organizacją, która powinna zadbać o bezpieczeństwo na polskim niebie, bo takie jest zadanie agencji.